In het project ‘Wat beweegt ouderen?’ in Lootuinen, een wijk van Coevorden, stonden de wensen en behoeften van inwoners van deze wijk centraal. Het project is gestart vanuit een vraag van Stichting Gezond Coevorden in het najaar 2020. Het Zorg Innovatie Forum (ZIF) werd gevraagd dit project vanuit een actie-begeleidende rol vorm en inhoud te geven met als centraal doel het in beweging brengen van inwoners, en de leefomgeving anders vorm te geven. Het project is door ZonMW gefinancierd en liep tot in het voorjaar van 2022.

Het Zorg Innovatie Forum onderzocht samen met Adema Architecten hoe Positieve Gezondheid in de fysieke leefomgeving bijdraagt aan beweging, ontmoeting en samenwerking van de inwoners van Lootuinen in Coevorden. Onderzoeker Mirjam Valk vertelt over haar ervaringen tijdens het project. “Vanuit een ontwerpgerichte benadering hebben architect Thomas Steensma en ik samen met inwoners wensen en behoeften in kaart gebracht rond hun leefomgeving.” Vanuit Coevorden was er een grote betrokkenheid bij het project. Zo waren onder andere Maatschappelijk Welzijn Coevorden, de gemeente, woningbouwcorporatie Domesta, het Buurthuis en het Wijkteam betrokken. Het project werd gefinancierd door ZonMW.

‘Inrichting van de leefomgeving en publieke ruimte’ is een manier om bij te dragen aan de Positieve Gezondheid. De nieuwe omgevingswet eist van gemeenten dat er rekening wordt gehouden met gezondheidsaspecten bij het vormgeven van lokaal beleid en de uitvoering van daaruit voortvloeiende projecten. Wij gebruiken bij het ontwikkelen en inrichten van de leefomgeving het Louis Bolk model. Samen met de gemeente en andere stakeholders wordt dit ingezet om zicht te krijgen op processen en activiteiten op buurt- of wijkniveau. Dit instrument wordt aangeraden in de Landelijke Nota Gezondheidsbeleid 2020-2024. 

Bouwen aan draagvlak
Met dit model voeren wijkbewoners en andere betrokkenen met onze onderzoekers een gesprek over gezondheid en leefomgeving. Samen vullen ze de zes domeinen van het Bolk-model voor Positieve Gezondheid en Leefomgeving in, zoals die te zien zijn in de onderstaande afbeelding.

Deze aanpak heeft tal van voordelen, en het model is dan ook inmiddels breed omarmd, omdat het over gezondheid in de breedste zin gaat en gestoeld is op zes pijlers. Bovendien bouw je tijdens het proces samen aan draagvlak. Vaak zie je dat gemeente en burgers verschillende ideeën hebben over wat er moet gebeuren in de wijk. Samenwerken en elkaar vinden is dan lastiger. Het is aan ons om de synergie te vinden en activiteiten aan te laten sluiten op de behoeften van bewoners. Daarnaast voeren we een leefomgevingsscan uit, ontwikkeld op basis van Positieve Gezondheid. We lopen met mensen door de wijk, vullen gezamenlijk een casus-specifieke vragenlijst in en nemen interviews af om een goed beeld te krijgen van verschillende perspectieven op en verbetermogelijkheden vanuit de leefomgeving. Zo kunnen partijen erin slagen om tot gezamenlijke plannen en uitvoering te komen.  Tijdens twee wijkdagen en een wijkwandeling hebben bewoners van zich laten horen. Zo vinden bewoners onder andere dat de wijk netter moet, hun initiatieven niet altijd serieus genomen worden en zouden ze graag een buurthuis willen. De architect is met de suggesties aan de slag gegaan en heeft een visiekaart met de input van de bewoners ontwikkeld.

We werken ontwerpgericht en gebruiken hiervoor het Double-Diamond model van Design Thinking, dat vier fasen kent: Discover, Define, Develop en Deliver. Het gaat in een iteratief proces, waarbij de betrokken actieonderzoeker de volgende stap in het onderzoek baseert op wat in de vorige stap ontdekt is, om het genereren van diverse oplossingsrichtingen die in de Deliverfase worden geconvergeerd tot werkbare oplossingen voor de praktijk. Het doel is om te werken aan een goed functionerend en duurzaam netwerk in Coevorden en Zuid-Drenthe rondom bewegen in de publieke ruimte. 

                                                                                Double Diamond model - Design Thinking Methode

Hoe nu verder?
Het project heeft veel losgemaakt in de wijk. Bewoners zijn enthousiast en dat geldt ook voor veel partners die er professioneel bij betrokken zijn. Wat is er nodig om de positiviteit vast te houden en het project verder uit te werken? De afspraak is om de drie opgerichte werkgroepen de komende tijd met behulp van professionele begeleiding nog wat steviger in het zadel te helpen om gezamenlijk meer en meer toe te werken naar een goede en concrete uitwerking van de opgehaalde ideeën. Het inrichten van de fysieke leefomgeving in samenspraak met bewoners, gemeente, en het sociaal domein is een dynamisch proces, waarin alle betrokkenen mee moeten bewegen.

De gemeente heeft aangegeven de bewoners te willen ondersteunen in het nemen van meer eigen regie, en heeft toegezegd dat Lootuinen mag gaan experimenteren met een zogenaamde burgerbegroting. Die is opgenomen in het nieuwe coalitieakkoord. Dat is een grote opbrengst van dit project! Met behulp van toegezegde transparantie en meer zeggenschap over financiële mogelijkheden zullen de inwoners zelf meer ruimte krijgen om te gaan prioriteren. Hiervoor krijgen zij begeleiding, en commitment vanuit de deelnemende organisaties, zoals o.a. Kracht van de Veenkoloniën.

De verandering begint bij het écht luisteren naar inwoners, en zoeken naar een samenwerking. Dit vergt inzet van zowel inwoners als organisaties. Je moet elkaar taal spreken, samenwerken en buiten je eigen grenzen durven treden. Dat is in Coevorden gebeurd, en daar zijn alle betrokken partijen trots op. Bewoners zijn gehoord, en het avontuur is begonnen om met vereende kracht de wensen tot aanpassingen in de leefomgeving te vertalen!